Książka o Lucjanie Wolanowskim (2009)

Wokół reportażu podróżniczego.
Tom 3: Lucjan Wolanowski (1920-2006). Studia – szkice – materiały

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2009
ISSN 0208-6336
ISBN 978-83-226-1802-8

POBIERZ KSIĄŻKĘ NA SWÓJ KOMPUTER:

Publikacja, przygotowana w ramach serii wydawniczej „Wokół reportażu podróżniczego” (Uniwersytet Śląski w Katowicach), przypomina i przybliża sylwetkę pisarza, dziennikarza i podróżnika Lucjana Wolanowskiego (1920-2006). Obok interdyscyplinarnych rozpraw i szkiców dotyczących różnych aspektów jego twórczości umieszczono tutaj m.in. kronikę życia i twórczości reportera, wywiady prasowe, fragmenty recenzji prasowych, wspomnienia przyjaciół oraz bogaty materiał ilustracyjny z archiwum Lucjana Wolanowskiego.

Książka jest adresowana do miłośników literatury współczesnej, dziennikarzy, a zwłaszcza osób zainteresowanych podróżopisarstwem i polską szkołą reportażu. Ukazała się w październiku 2009 r.

Wdzięczni współredaktorowi tomu, p. Dariuszowi Rottowi, za doprowadzenie do wydania książki oraz Wydawnictwu UŚ za jej publikację, postanowiliśmy pierwsze 54 egzemplarze nakładu – po ich nabyciu – przesłać Rodzinie, Przyjaciołom i Współpracownikom Lucjana Wolanowskiego oraz wybranym bibliotekom w Polsce, Francji i Australii.

MARIUSZ KUBIK
Archiwum Lucjana Wolanowskiego

Warszawa, w październiku 2009 r.

* * *

SPIS TREŚCI:

* Dariusz Rott, „»Ludzka strona opowieści«. Zamiast wstępu”

* „Lucjan Wolanowski – kronika życia i twórczości” (oprac. Mariusz Kubik)

* Mariusz Kubik, „Podróż czyli pragnienie. O reportażach Lucjana Wolanowskiego”

* Anna Woźniakowska, „Sposób na czytelnika. O tytułach reportaży Lucjana Wolanowskiego”

* Magdalena Bąk, „»Kiedy się dziwić przestanę… « O strategii narracyjnej w »Poczcie do Nigdy-Nigdy« Lucjana Wolanowskiego”

* Aleksandra Kunce, „O obcości w doświadczaniu Japonii”

* Paweł Jędrzejko, „Ślady na oceanie. Refleksje nad myśleniem magicznym i prozą Lucjana Wolanowskiego”

* Dariusz Rott, „Islandia Lucjana Wolanowskiego”

* Anna Woźniakowska, „Globtroter, rasowy reporter, koneser bumerangów. Lucjan Wolanowski w oczach krytyków”

* Łukasz Adamczyk, „www.lucjanwolanowski.com. Reporter w krainie internetu”

* * *

* Lucjan Wolanowski, Antologia wybranych tekstów zamieszczonych w “Gazecie Uniwersyteckiej UŚ” w latach 2000-2003:

** „Reporter pochyla się nad przeszłością (Dziennik dziennikarza)”
** „Nie wszyscy byli aniołami”
**”Ponsz”
**”Senna, mała przystań”
** „Setne urodziny”
**”Przesławny wysłannik cesarza”
**”Kolonia, której nie było”
**”Śmigają jak węgorze”
**”Gniew ludzi z północy”
** „Poczęty w burzy. Z dziejów odkryć Australii”
**”No problem”
** „Wielkie dni maleńkiej wyspy”
** „Człowiek, który był ciekawy”
** „Dociekliwość żeglarza”

* Wywiady z Lucjanem Wolanowskim (1959-1989) (zebrał i oprac. Mariusz Kubik)

* Recenzenci o Wolanowskim (wybór fragmentów: m.in. Teofil Syga, Andrzej Drawicz, Jan Alfred Szczepański, Beata Sowińska, Mieczysław Fleszar, Krystyna Goldbergowa, Melchior Wańkowicz, Stanisław Zieliński, Maria Danilewicz Zielińska, Jolanta Klimowicz, Kazimierz Dziewanowski, Wisława Szymborska, Henryk Kurta, Marian Podkowiński, Janusz Wolniewicz, Leopold Unger; zebrał i oprac. Mariusz Kubik)

* Lucjan Wolanowski we wspomnieniach przyjaciół i znajomych – Jacek Woźniakowski, Hilary Koprowski, Irena Koprowska, Eugene Grasberg, Joanna Makólska-Kowalska, Ludwik Jerzy Kern, Ryszard Matuszewski, Maciej Morawski, Helena Stachová, István Nemere, Lech Paszkowski, Eugeniusz A. Bajkowski, Jolanta Klimowicz-Osmańczyk, Krystyna Goldbergowa, Aleksander Ziemny, Monika Warneńska, Jakub Schäfer, Mariusz Kubik (zebrał i oprac. Mariusz Kubik)

* Dedykacje dla Wolanowskiego – wybór z kolekcji książek (oprac. Mariusz Kubik)

* Wspominając Lucjana Wolanowskiego (fragmenty dyskusji) (Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, Warszawa, 12.09. 2006 r.; Leopold Unger, Janusz Krasiński, Wojciech Giełżyński, Ludwik Jerzy Kern, Mariusz Kubik)

* Mariusz Kubik, „Nota wydawnicza”

* Lucjan Wolanowski – biogramy w języku angielskim, niemieckim i francuskim (tłum. Teresa Kowalska, Magdalena Podraza, Ewa Mączka)

Większość materiałów biograficznych i fotograficznych zawartych w publikacji pochodzi z archiwum pisarza, składającego się z książek, rękopisów, maszynopisów oraz fotografii z podróży, które zostało zdeponowane w Brwinowie pod Warszawą i jest sukcesywnie opracowywane.

Recenzję naukową książki przygotował prof. Jacek Kolbuszewski z Uniwersytetu Wrocławskiego. Jej fragment publikujemy poniżej.

* * *

**Fragmenty recenzji naukowej tomu Wokół reportażu podróżniczego. Tom 3: Lucjan Wolanowski (1920-2006). Studia – szkice – materiały, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2009**

W ciągu kilkudziesięciu lat aktywności podróżniczej i związanej z tym bogatej działalności reportażysty, trwającej w gruncie rzeczy pół wieku, Lucjan Wolanowski opublikował ogromną ilość książek, częstokroć mających po kilka wydań i obcojęzyczne przekłady, wydrukował w czasopismach niezliczoną ilość tekstów, głównie reportaży, aktywność zaś pisarską podtrzymał niemal do ostatnich dni życia. Współpracował z najpoczytniejszymi i wysoko cenionymi polskimi czasopismami, jego teksty budziły najżywsze zainteresowanie wśród bardzo szerokiego i pod względem socjologicznym zróżnicowanego kręgu czytelników. Wolanowski, rzec można, swoiście „wychowywał” swoich czytelników: zdobywał ich sympatię, gdy byli bardzo młodzi, oni zaś towarzyszyli mu przez całe lata, dochowując wierności swemu ulubionemu reportażyście, otwierającemu im oczy na złożoność i bogactwo i świata, postrzeganego z perspektywy kulturowej i obyczajowej, w dużo zaś mniejszym stopniu – politycznej. To redukowanie elementów stricte politycznych w części stanowiło o dużej atrakcyjności prac Wolanowskiego: nieustannie indoktrynowani przez media czytelnicy otrzymywali teksty mówiące nie o wadach kapitalizmu, ale prezentujące krajobrazy i ukazujące ludzkie życie w różnych stronach świata. Wolanowski ukazywał obyczajowe i kulturowe aspekty życia na całym świecie, akcentował egzotyczną atrakcyjność różnych zjawisk, ujmował czytelników autentycznością relacji. Pisał piękną jasną, potoczystą polszczyzną, słowem – zaciekawiał i dobrze uczył świata. Ogromna jego poczytność zaczęła się zmniejszać stopniowo i powoli w wyniku polskiej transformacji ustrojowej, gdy dostępność paszportów w Polsce stała się powszechna i gdy rozwinęła się intensywnie polska turystyka zagraniczna. Odległe kraje, o których przeciętny Polak dowiedzieć się wcześniej mógł tylko z utworów takich podróżopisarzy, jak np. Arkady Fiedler czy właśnie żywo i interesująco pisanych reportaży Lucjana Wolanowskiego, stały się dostępne dla niezwykle wielu Polaków. Zmienił się zatem polski sposób rozumienia i postrzegania „egzotyki”. Przez niemal półwiecze pisarstwo Lucjana Wolanowskiego miało ogromne znaczenie w kształtowaniu wizji świata w jego widzeniu przez Polaków i odegrało ważną rolę w polskim sposobie myślenia o różnych kategoriach nie tyle „obcego”, ile „innego”.

Pomysł zatem […] , by właśnie Lucjanowi Wolanowskiemu poświęcić kolejny, już trzeci tom ciekawej serii „Wokół reportażu podróżniczego”, uznać trzeba za szczęśliwy i mądry, tym cenniejszy, że wprawdzie o Wolanowskim w prasie nieraz pisano, badań jednak naukowych jego twórczości nie podejmowano, podobnie jak nie ujmowano w kształcie monograficznym obrazu jego bogatego i ciekawego życia. […] Omawiany tom ma ma dużą wartość informacyjną i przybliża pisarstwo Wolanowskiego, czyniąc to w sposób wieloaspektowy. […] Poświęcony Lucjanowi Wolanowskiemu tom trzeci serii „Wokół reportażu podróżniczego” z całym przekonaniem rekomenduję do druku.

JACEK KOLBUSZEWSKI

Instytut Filologii Polskiej
Uniwersytetu Wrocławskiego

Wrocław, 26 marca 2008 r.

* * *

Redakcja „Gazety Uniwersyteckiej UŚ” oraz Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

zorganizowały w dniu 22 października 2009 r. w Katowicach odczyt pt.:

Islandia Lucjana Wolanowskiego,

połączony z prezentacją książki
Wokół reportażu podróżniczego
T. 3: Lucjan Wolanowski (1920-2006). Studia-szkice-materiały.
Katowice 2009.

Uniwersytet Śląski, Wydział Filologiczny, pl. Sejmu Śl. 1, Katowice
Sala Rady Wydziału, V piętro

Wydarzenie odbywało się w ramach festiwalu Nordalia 2009 – imprezy przybliżającej i popularyzującej kulturę skandynawską.

4 stycznia 2010 r. w cyklu Polskiego Radia Katowice „Za horyzontem” (w audycji „Euromania. Magazyn europejski”) red. Beata Tomanek rozmawiała z prof. dr. hab. Dariuszem Rottem z Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach na temat reportażu podróżniczego.

Pretekstem do rozmowy było wydanie trzeciego tomu serii wydawniczej „Wokół reportażu podróżniczego” poświęconego Lucjanowi Wolanowskiemu.

* * *

Leopold Unger do Mariusza Kubika – listopad 2009 r.

Drogi Panie Mariuszu,

bardzo dziękuję za tom o Lucku. Gratuluję dzieła, podziwiam Pańską energię, a zarazem wzrusza mnie Pańska wierność pamięci Lucka. Dokonał Pan wielkiej rzeczy, mało kto z polskich dziennikarzy może się pochwalić zarówno taką przyjaźnią, co i takim pomnikiem na przyszłość. Szczerze Pana podziwiam. Byłbym rad gdybym otrzymal od Pana kilka informacji jak się Panu wiedzie. […] Na razie serdecznie pozdrawiam.

LEOPOLD UNGER
(1922-2011)

Bruksela, 9 listopada 2009 r.

* * *

Lech Paszkowski do Mariusza Kubika – listopad 2009 r.

W. Szanowny Panie,

Dostaję coraz mniej listów i przesyłek z Polski, gdyż moje pokolenie zeszło już ze sceny. Prawdziwą niespodzianką było otrzymanie od Pana tomu wspomnień o Lucjanie Wolanowskim, wydanego ostatnio przez Uniwersytet Śląski. Dziękuję bardzo za pamięć i przesyłkę.

O ile pamiętam, był Pan jeszcze w gimnazjum, gdy p. Lucjan polecił Pana mojej uwadze, jako młodego człowieka, zakochanego w tych częściach świata, gdzie przypadkowo rzuciły mnie powojenne losy życia. […]

Widzę, że p. Lucjan zrobił doskonały wybór, przekazując Panu swoje archiwa, gdyż wiernie i z pietyzmem dba Pan, by dzieła Jego życia nie zostały zapomniane. Zapewne byłby zadowolony, patrząc na wydany obecnie tom „Wokół reportażu podróżniczego”. Gdy go przeglądałem, napłynęła ponowna fala wspomnień. Pan Lucjan odwiedził mnie, w towarzystwie p. Landsberga, dnia 2 marca 1988. Powiedział mi wtedy, że przyjechał do córki w styczniu, o czym mnie nie zawiadomił. Okazało się, że w dniu 28 stycznia patrzyliśmy się na siebie w Sydney, nie rozpoznając się. On obserwował odpływający w rejs do Tahiti statek „Sea Princess”, a ja z jego pokładu spoglądałem na tłum żegnających. […]

LECH PASZKOWSKI
(1919-2013)

East Malvern, 19 listopada 2009 r.

* * *

Jan Venulet do Mariusza Kubika – grudzień 2009 r.

Szanowny Panie,

ogromnie dziękuję za książkę o Lucjanie. Jest ogromnie wszechstronna i ciekawa. No i przywołuje wspomnienia. Byliśmy w tej samej szkole (u Reja), nasze siostry się przyjaźniły, spotykaliśmy się w Szwajcarii u naszego wspólnego przyjaciela Edwarda Macha, który też tłumaczył Lucjana na węgierski i w Bangkoku, co uwiecznił w swojej książce. To pięknie, że tak dbacie Państwo o zachowanie Lucjana i jego dokonań w pamięci.

Łączę najlepsze pozdrowienia.

JAN VENULET
(1921-2011)

Genewa, 3 grudnia 2009 r.

* * *

… Autorzy, przebrnąwszy przez gąszcz wszystkiego, co gdzieś, kiedyś powiedziano lub napisano o Lucjanie Wolanowskim, dokonali nader udanego wyboru owych cytatów i przemyśleń poświęconych wszystkiemu, co związane z jego osobą. Na uwagę oraz pochwałę zasługuje zawartość książki, ułożona w staranny i przemyślany sposób. Daje się także dostrzec nieprzypadkowość tego układu. Rozpoczynając w sposób najbardziej ogólny, od kroniki życia i twórczości globtrotera, autorzy najpierw umieszczają przegląd naukowych prób okiełznania wieloaspektowości pisarstwa Wolanowskiego. Odnoszą się tym samym w tej części książki nie do samego autora, ale do jego dzieł. Zaciekawiony w ten sposób czytelnik otrzymuje następnie próbkę pisarstwa reportera w postaci antologii jego tekstów po to, by już za chwilę sam Wolanowski wypowiedział się o swoich dziełach i o sobie. Jest to możliwe dzięki fragmentom wywiadów przeprowadzonych z pisarzem. Świadectwo tego, jaki był i jak pisał, dają też recenzenci i ci, którzy mieli szczęście poznać reportera osobiście. Pretekstem do tego, by w jak najbardziej szczegółowy sposób oddać postać podróżnika, stają się nawet takie drobnostki jak formułowane pod jego adresem dedykacje. Wreszcie na sam koniec pojawiają się fotografie z archiwum pisarza. To wszystko składa się na obraz dziennikarza, podróżnika, ale przede wszystkim wspaniałego człowieka. Właściwie wydaje się, że nie można było znaleźć lepszego sposobu na postawienie Lucjanowi Wolanowskiemu swoistego „pomnika” niż właśnie owa książka.

„The human side of the story” – oto co najbardziej interesuje dziennikarza i co najczęściej staje się motywem przewodnim jego opowieści. „Nic co ludzkie nie jest mi obce”, zdaje się mówić Wolanowski poprzez każdą ze swych relacji z podróży. Ważny staje się człowiek, jego życie, problemy i to bez względu na szerokość geograficzną, którą zamieszkuje. To właśnie człowiek wyznacza rytm serca, którego bicie zdaje się być słyszalne w żywych i barwnych opowieściach zebranych w najdalszych zakątkach świata. Być może właśnie w tym – ludzkim i zarazem o ludziach – sposobie przekazu tkwi siła oraz wartość wszystkich historii, które opowiadał Wolanowski. A omówiona tutaj publikacja może stać się nieocenionym wstępem do przygody z jego podróżopisarstwem; takim, który zachęca, by sięgnąć po jedną z jego ponad dwudziestu książek. Ale może być też uzupełnieniem wiedzy na temat niezwykłej postaci, jaką niewątpliwie był i powinien zostać zapamiętanym Wolanowski – ten „globtroter, rasowy reporter, koneser bumerangów” …

IZABELA KIELIŚ

„Rocznik Prasoznawczy” (nr 5/2009)

Zobacz więcej…

* * *

… Lubię rzetelnie przygotowane książki. Tom o Lucjanie Wolanowskim (1920-2006) pod redakcją Mariusza Kubika i Dariusza Rotta jest przykładem przemyślanej koncepcji wydawniczej i dociekliwości naukowej, mimo wyznawczego stosunku do „przedmiotu badań”. Estyma nie powinna dziwić, bo Lucjan Wolanowski – autor niegdyś cenionych reportaży – w świetle zebranych dokumentów jawi się jako mądry, szlachetny i wrażliwy człowiek. Taka konstatacja wynika z tekstów zamieszczonych w publikacji, to znaczy z obszernego biogramu, artykułów naukowych, wspomnień przyjaciół i znajomych, w końcu z dedykacji wpisywanych do ofiarowanych Wolanowskiemu książek. Poznajemy dzięki temu różne zdarzenia, decyzje i drobne gesty, stawiające reportera w dobrym świetle. Jeden z takich gestów odnotowywał w swoich wspomnieniach Władysław Bartoszewski: „Tylko jeden człowiek – słownie jeden, przeszedł na moją stronę. – Lucjan Wolanowski (…) podszedł do mnie, ukłonił się – nie wiem, czy Pan mnie jeszcze pamięta? – tak, poznaję… A on rzeczowo zapytał: – Bili Pana? Wiedziałem, że Wolanowski jest przyzwoitym człowiekiem, wiedziałem to od Jacka Woźniakowskiego, chodzili do tej samej szkoły”. Rozmowa ta zdarzyła się w latach pięćdziesiątych, kiedy Bartoszewski wyszedł z więzienia. Wymagała odwagi. (…)

Tak więc z książki naukowo-edytorskiej wyłania się portret człowieka, którego chciałoby się znać nie tylko z lektury. Z jednej strony nowoczesnego poliglotę i sprawnego podróżnika, z drugiej zaś, osobę o powściągliwych obyczajach, zachowującą w sobie szlif minionego, przedwojennego świata …

URSZULA GLENSK

„Nowe Książki” (nr 6/2010)

Zobacz więcej…

* * *