LUCJAN WOLANOWSKI
– pisarz, dziennikarz, podróżnik, tłumacz
Prawnuk przemysłowca i fabrykanta Majera Wolanowskiego (1844-1900), syn adwokata Henryka W. Kona (1868-1949) i Róży Wolanowskiej (1883-1932). Brat Elżbiety Wassongowej (1908-2007), redaktorki i tłumaczki literatury pięknej, Julii Kon (1912-1912), oraz Ireny Sawickiej (1914-2004), prawniczki.
Urodził się 26 lutego 1920 r. w Warszawie. Rodzina Konów mieszkała w domu przy ul. Królewskiej 25 (dziś nieistniejącym). Lucjan uczył się początkowo w stołecznym Gimnazjum im. Mikołaja Reja, jednak w związku z przebytą chorobą, od 1934 r. kontynuował naukę w Prywatnym Gimnazjum Męskim Sanatoryjnym dra Jana Wieczorkowskiego w Rabce (matura w 1938 r.). W latach 1935-1938, m.in. wspólnie z Jackiem Woźniakowskim, późniejszym historykiem sztuki i publicystą katolickim, redagował szkolne czasopismo „Szczebioty”.
Studiował następnie na Wydziale Elektrochemii i Elektrometalurgii Instytutu Politechnicznego w Grenoble (Francja). Latem 1939 r. wrócił na wakacje do Polski i tu zastała go II wojna światowa.
Podczas okupacji przebywał początkowo w Warszawie, a następnie ukrywał się razem z ojcem i siostrą Ireną w Sochaczewie i Podkowie Leśnej (m.in. u rodziny pp. Drabikowskich, w willi „Wanda”). W 1941 r. został zaprzysiężony w Związku Walki Zbrojnej, od 1942 r. był żołnierzem Armii Krajowej. Uczestniczył w ruchu oporu, prowadząc nasłuch radiowy zagranicznych stacji (m.in. BBC) i przygotowując komunikaty dla polskiego podziemia.
Debiutował w 1941 r. w piśmie konspiracyjnym „Kronika Tygodniowa” (felietonami pt.: Historyjki w cieniu historii, pod pseud. „Wilk”), potem w wielonakładowej popołudniówce „Dzień Warszawy” (1943 – 1944). Jego przełożonym był w tym czasie Teofil Syga (1903-1983), późniejszy znany mickiewiczolog.
Po zakończeniu wojny pracował w Polskiej Agencji Prasowej (1945-1951). Był m.in. sprawozdawcą z konferencji dla zagranicznych dziennikarzy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w Warszawie. W tym okresie poznał m.in. tak znanych później dziennikarzy jak: Edward R. Murrow, Sydney Gruson, Flora Lewis, Larry Allen, Vincent Buist czy Pierre Maréchal, będących wówczas korespondentami w Polsce.
W 1950 r. ożenił się z Anną Bożenną Szumowską (następnie Anna Wolan, 1924-2016), poznaną w PAP-ie, późniejszą śpiewaczką, solistką Opery Poznańskiej (małżeństwo trwało do 1969 r.). 4 marca 1952 r. urodziła się ich córka, Anna Helena, mieszkająca od końca lat 60. w Australii (obecnie w North Bondi, na przedmieściach Sydney).
Był członkiem redakcji czasopism:
• „Świat” (1951-1969); m.in. cykle: Cudze skrzydła (1957), Lądy i ludy (od 1957); Na dno i z powrotem (1958); Druga, ale czy ostatnia (z Japonii, 1960), Azja 1960 (1960),
• „Dookoła Świata” (1969-1976); m.in. cykle korespondencji z Australii (1965-1967, 1975), Azji i Filipin (1968), Szwajcarii (1972),
• „Magazyn Polski” (1976-1984).
Współpracował też z czasopismami:
• „Przekrój” (współpraca w latach 40. i ponownie od lat 70.); m. in. cykl reportaży pt.: Teraz to już można opowiedzieć,
• „Express Wieczorny” (Kraków 1956); cykl reportaży „śledczych” o sprawie wielokrotnego mordercy Władysława Mazurkiewicza, w wyniku których wytoczono mu dwa procesy o zniesławienie (uniewinniony),
• „Poznaj Świat” (1956-1957),
• „Nowe Książki” (1959-1961),
• „Kontynenty” (1967-1968),
• „Życie Warszawy” (1967-1968),
• „Vlasta” (Praha 1968),
• „Kulisy” (1969-1970).
W latach 60. odbył wiele podróży reporterskich, w tym kilka dookoła świata. Był akredytowany przy wojskach ONZ (1962-1963) w czasie operacji desantowych na Nowej Gwinei. W 1965 r. był stypendystą Departamentu Stanu USA, otrzymał też honorowe obywatelstwo Springfield w amerykańskim stanie Illinois. Był obecny na Przylądku Kennedy’ego w czasie wystrzelenia pojazdu kosmicznego „Gemini 5”.
W latach 1967-1968 pełnił funkcję doradcy Wydziału Informacji Światowej Organizacji Zdrowia WHO w Genewie, a następnie w rejonie Azji Południowo-Wschodniej i Oceanii (m.in. w New Delhi, Bangkoku i Manili). Był autorem reportaży o zwalczaniu chorób tropikalnych i handlu narkotykami na Filipinach, w Tajlandii, Hongkongu, Sarawaku, Sabah i Brunei.
Od 1984 r. na wcześniejszej emeryturze.
Członek Związku Zawodowego Dziennikarzy RP (1945-1951), Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (1951-1982 i 1991-2006), Związku Literatów Polskich (1959 – 1983), Polskiego PEN-Clubu (1971-2006) i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (1989-2006). Współzałożyciel powołanego w 1960 r. Międzynarodowego Związku Pisarzy Lotniczych przy Światowej Organizacji Transportu Lotniczego IATA w Montrealu (Kanada).
Autor 25 książek reportażowych, wielokrotnie wznawianych i przekładanych na obce języki. Mieszkał na warszawskim Mokotowie, przy ul. Odolańskiej 23, w dawnym domu pracowników PAP.
Zmarł 20 lutego 2006 r. w Warszawie. Pochowany trzy dni później na tamtejszym cmentarzu żydowskim, przy ul. Okopowej 49/51 (ulica 1, kwatera 2).
W kwietniu 2006 r. Uniwersytet Śląski wydał specjalny dodatek do pisma uczelni, poświęcony pisarzowi, z fragmentami tekstów autobiograficznych, wypowiedziami na temat jego życia i twórczości fragmentami recenzji prasowych oraz fotografiami archiwalnymi z odbytych podróży. Wśród autorów znaleźli się m.in.: Jacek Woźniakowski, prof. Hilary Koprowski, Eugeniusz Grasberg, Ludwik Jerzy Kern, Lech Paszkowski, Jolanta Klimowicz-Osmańczyk i Krystyna Goldbergowa.
W październiku 2009 r., w ramach serii „Wokół reportażu podróżniczego” (wyd. Uniwersytet Śląski w Katowicach), ukazała się publikacja poświęcona Wolanowskiemu. Znalazły się w niej teksty naukowe, recenzje, wspomnienia związane z pisarzem. Całość została wzbogacona licznymi fotografiami ze zbiorów zmarłego pisarza.
MARIUSZ KUBIK
Więcej szczegółów znajduje się w Kronice 1920-2006
Lucjan Wolanowski 